WPŁYW BEZPRZEWODOWYCH TECHNOLOGII TELEINFORMATYCZNYCH NA ŻYCIE WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA
Oddział Elektroniki, Informatyki, Telekomunikacji im. prof. Janusza Groszkowskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich zorganizował, już po raz siódmy konferencję naukowo-techniczną poświęconą aktualnym zagadnieniom teleinformatyki pt: „Wpływ bezprzewodowych technologii teleinformatycznych na życie współczesnego człowieka”, która odbyła się 22 listopada 2017 r. w Instytucie Kolejnictwa w Warszawie przy ul. Chłopickiego 50. Otwarcia konferencji dokonał dr inż. Mieczysław Żurawski-wiceprezes OEIT SEP, witając serdecznie przybyłych uczestników, zaś Dyrektor Instytutu – dr inż. Andrzej Żurkowski wyraził zadowolenie, że kolejny raz ta konferencja odbywa się na terenie Instytutu.
Po wystąpieniach oficjalnych odbyła się, pod przewodnictwem dr. inż. Wojciecha Kocańdy, sesja okolicznościowa, poświęcona jubileuszowi 90. urodzin Członka Honorowego SEP, prof. dr. inż. Jana Felickiego. We wprowadzeniu Wojciech Kocańda podkreślił, że bogaty życiorys Pana Profesora zarówno w aspekcie pracy naukowej i twórczej, jak również organizacyjnej i społecznej w wielu organach SEP i NOT, w tym naszego Oddziału EIT, przynależność do SEP od 1950 r. w pełni zasługuje na zorganizowanie sesji okolicznościowej, i dodaje splendoru Konferencji.
Główny referat pt. „Praca twórcza i działalność społeczna prof. dr. inż. Jana Felickiego”, przygotowany przez Prezesa SEP, dr. inż. Piotra Szymczaka, z upoważnienia Prezesa, wygłosił Członek Honorowy SEP, dr inż. Zbigniew Lubczyński.
Jan Felicki urodził się 13 sierpnia 1927 roku w Radzyminie. Okres okupacji przeżył w Warszawie. W czasie Powstania Warszawskiego przebywał w Puszczy Kampinoskiej. Po wojnie Studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. W roku akademickim 1951/52 został adiunktem na nowo powstałym Wydziale Łączności PW. Tematyka jego zainteresowań dydaktycznych i naukowych koncentrowała się wokół zagadnień sterowania zdalnego i sygnałów cyfrowych. W roku 1954 objął stanowisko adiunkta w nowo powołanej Katedrze Automatyki i Telemechaniki. W roku akademickim 1957/58 odbył siedmiomiesięczny staż w koncernie ASEA w Szwecji. W 1961 r. obronił pracę doktorską pt. "Wpływ zakłóceń transmisyjnych na cyfrowe sygnały telemechaniki" (promotorem był prof. Stanisław Kuhn).
W lutym 1968 r. został dyrektorem Instytutu Tele- i Radiotechnicznego. Przeszedł procedury kwalifikacyjne Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Kadr Naukowych i został samodzielnym pracownikiem badawczym. W latach 1970-79 pracował w atomistyce, pełniąc kolejno funkcje: zastępcy pełnomocnika rządu ds. wykorzystania energii jądrowej, prezesa Urzędu Energii Atomowej oraz wiceministra w Ministerstwie Energetyki i Energii Atomowej.
Był członkiem wielu ciał kolegialnych w dziedzinie nauki i postępu technicznego. Od pierwszych lat zatrudnienia wchodził w skład wielu komisji Rady Wydziału i komisji senackich, a także rektorskich PW. Zasiadał również w organach Polskiej Akademii Nauk;przez kilka kadencji był członkiem Komitetu Automatyki i Cybernetyki, Komitetu Naukoznawstwa oraz Komitetu Badań i Prognoz "Polska 2000". Przez 20 lat był członkiem Państwowej Rady Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej. Przez kilka kadencji był członkiem Komitetu Nagród Państwowych i wchodził w skład Prezydium tego Komitetu. Działał także w komisjach powoływanych przez prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Przez wiele kadencji był członkiem Rady Naukowej Instytutu Łączności oraz Rady Naukowej INES (Instytut Nauk Społecznych i Ekonomicznych) PW. W latach 1980-90 jedynym miejscem pracy Jana Felickiego była Politechnika Warszawska, gdzie pracował na etacie profesora kontraktowego. Obecnie jest na emeryturze.
W 1950 r. został członkiem SEP, w końcu lat 60. rozpoczął aktywną działalność. Pełnił funkcje: członka Zarządu Głównego SEP, wiceprezesa SEP (przez blisko 10 lat), przewodniczącego Centralnej Komisji Organizacyjnej, członka Centralnej Komisji Odznaczeń i Wyróżnień, członka Zarządu Oddziału EiT w Warszawie oraz przewodniczącego Centralnej Komisji Historycznej (1998-2002).
Za aktywną działalność w SEP został wyróżniony m.in.: Złotą Odznaką Honorową SEP, Złotą Odznaką Honorową NOT, godnością Zasłużony Senior SEP (1993, nr 184) oraz godnością członka honorowego SEP (2002, nr 102).
Po referacie Jubilatowi złożono życzenia i przekazano wiązanki kwiatów w imieniu Zarządu Głównego SEP oraz w imieniu Zarządu Oddziału Elektroniki, Informatyki, Telekomunikacji SEP.
W sesji otwarcia wystąpił jako prowadzący dr hab. inż. Zbigniew Piotrowski, prof. WAT.
W imieniu zespołu: prof. Cezary Ziółkowski i dr Jan Kelner referat pt. „Perspektywy implementacji efektu Dopplera w procedurach radiowej lokalizacji i nawigacji” wygłosił Cezary Ziółkowski.
Moderatorem Sesji panelowej: „Nowoczesne technologie telekomunikacyjne” był dr hab. inż. Zbigniew Piotrowski, prof. WAT. W sesji wygłoszono pięć referatów streszczonych poniżej:
Jarosław Michalak, Wojciech Bednarczyk – Wagowy algorytm wyznaczania Cluster-Headów w sieci MANET.
W referacie zaprezentowano modyfikację wagowego algorytmu wyznaczania węzłów funkcyjnych w sieci klastrowej. Rozwiązanie wprowadza limity wartości wagowych komponentów miary takie jak poziom baterii, poziom sygnału odbieranego oraz szybkość przemieszczania się węzłów. Biorąc pod uwagę założoną politykę wyboru węzłów funkcyjnych oraz funkcję celu, można zauważyć zmianę wyników klasteryzacji i pojawianie się węzłów, które nie mogąc przejąć funkcji nadrzędnej, mogą pozostawać poza siecią. Prowadzi to do konieczności opracowania technik mających przeciwdziałać powstawaniu sieci rozłącznej.
Łukasz Staniak, Zbigniew Piotrowski – Ewolucja mobilności w systemach radiokomunikacji ruchomej.
Od czasu wprowadzenia na rynek komórkowych połączeń głosowych do chwili obecnej, stworzono już dziesiątki standardów oraz ich modyfikacji. Dynamiczny wzrost zapotrzebowania na usługi mobilne przyczyniał się na przestrzeni ostatnich lat do intensywnych prac różnych grup badawczych nad opracowaniem wydajnych systemów komórkowych, począwszy od analogowego systemu 1G, przez wysokiej przepustowości sieci 3G UMTS/4G LTE aż do standardu 5G z ultraszybkimi przepływnościami, będącego obecnie w fazie testów. Do najważniejszych wymagań stawianych współczesnym technologiom łączności komórkowej należą: przepływność oraz integralność w przesyłaniu danych, dostępność usług w zależności od położenia, bezpieczeństwo transmisji oraz mobilność, rozumiana jako zdolność do realizacji usług w trakcie dynamicznych zmian położenia abonenta. W artykule omówiono metody i techniki pozwalające na wzrost wydajności we współczesnych sieciach 3G, 4G LTE/4G LTE-A oraz 5G, ze szczególnym uwzględnieniem mobilności abonenta.
Łukasz Staniak, Zbigniew Piotrowski – Porównanie funkcji wybranych aplikacji mobilnych do ukrywania danych.
Na przestrzeni ostatnich lat obserwujemy niezwykle dynamiczny wzrost zainteresowania platformami mobilnymi, co z kolei generuje popyt na aplikacje mobilne. Szybkie łącze internetowe bazujące na standardach 3G i 4G jest obecnie powszechnie oferowane przez dostawców usług komórkowych, przez co miesięczne zapotrzebowanie na transfer danych wzrasta w tempie niemal wykładniczym. Według szacunków, na przestrzeni kolejnych pięciu lat można spodziewać się aż pięciokrotnego wzrostu zapotrzebowania na dane przesyłane przez urządzenia mobilne. Razem ze wzrostem ruchu telekomunikacyjnego w sieciach komórkowych, rośnie również poziom zagrożeń. Do najważniejszych zagrożeń można zaliczyć: przecieki danych (ang. data leakage), tworzenie fałszywych punktów dostępowych (ang. network spoofing), wyłudzanie informacji (ang. phishing), aplikacje śledzące (ang. spyware), złamanie klucza kryptograficznego (ang. broken cryptography). Metody zapobiegania nieuprawnionemu dostępowi do naszych danych w zastosowaniach mobilnych opierają się zarówno na rozwiązaniach aplikacyjnych (oprogramowanie antywirusowe, antyspyware, antymalware, mechanizmy szyfrujące) jak i na stosowaniu odpowiednich polityk (korzystanie z zaufanych punktów dostępowych, nieotwieranie podejrzanych wiadomości, wyłączanie transferu danych, kiedy nie korzysta się z tej opcji itp.). Poza wymienionymi wyżej zabezpieczeniami istnieją również specjalne aplikacje dedykowane na urządzenia mobilne, służące ukrywaniu danych w jawnym przekazie informacyjnym i wykorzystujące mechanizmy steganograficzne. Zasadniczym celem steganografii jest ukrywanie faktu istnienia niejawnego przekazu, pod pretekstem przesyłania innej treści. Niniejszy artykuł poddaje ocenie możliwości wybranych aplikacji znakujących (watermarkingowych) oraz steganograficznych zaprojektowanych na platformy mobilne, które są dostępne dla użytkowników poprzez tzw. sklepy z aplikacjami (ang. apps store), stosując najważniejsze z punktu widzenia użytkownika kryteria m.in. poziom bezpieczeństwa, zastosowane algorytmy, podatność na wykrycie w tym transparentność skrytego przekazu, szybkość przetwarzania, ilość ukrywanych metadanych.
Tadeusz Sondej, Arkadiusz Bochyński – Synchroniczna akwizycja sygnałów z użyciem energooszczędnego łącza bezprzewodowego.
W referacie przedstawiono projekt, wykonanie i badania eksperymentalne systemu energooszczędnych, bezprzewodowych modułów pomiarowych, umożliwiających synchroniczny pomiar sygnałów z kilku oddalonych miejsc. System złożony jest z czterech autonomicznych modułów, pracujących w roli Device oraz jednego pracującego w roli Host. System zaprojektowano z wykorzystaniem specjalizowanego układu SoC (System-on-Chip) typu nRF52 firmy Nordic Semiconductor. Układ ten zawiera bardzo wydajny, energooszczędny mikrokontroler z rdzeniem ARM Cortex-M4F wraz z peryferiami oraz kontroler transmisji radiowej na pasmo ISM 2,4 GHz. Dzięki temu, układ nRF52 może realizować procedury związane z transmisją bezprzewodową oraz jednocześnie wykonywać procedury związane z akwizycją i przetwarzaniem sygnałów. Zaproponowano synchroniczny sposób transmisji pakietów, wykorzystujący zdefiniowane szczeliny czasowe oraz usypianie rdzenia mikrokontrolera podczas bezczynności. Każdy z modułów pomiarowych może transmitować pakiet danych do modułu Host z częstotliwością nie większą niż 20 Hz. W jednym pakiecie można przesyłać maksymalnie 255 bajtów. Podczas pracy modułu pomiarowego z częstotliwością nadawania 20 Hz i przy zasilaniu z baterii CR2032 (napięcie nominalne 3 V), średnie zużycie prądu wynosi ok. 720 µA. Jest to wartość bardzo mała i umożliwia wielotygodniowe zasilanie z baterii CR2032. W ramach badań eksperymentalnych oszacowano pakietową stopę błędów PER (ang. Packet Error Rate) ze względu na prędkość modulacji, moc nadajnika oraz długość transmitowanego pakietu. Dla optymalnych warunków pracy (1 Mb/s, 0 dBm, 50 bajtów) wartość parametru PER jest mniejsza niż 0,1 %. Istotną zaletą opracowanego systemu pomiarowego jest również możliwość synchronicznej akwizycji sygnałów z wielu miejsc, np. w obrębie ciała człowieka. Stwarza to wiele możliwości jednoczesnego pomiaru różnych sygnałów biomedycznych w celach referencyjnych, np. pomiar fali pulsu metodą biopotencjałów i optyczną lub w nowoczesnych aplikacjach monitorowania stanu zdrowia i aktywności fizycznej człowieka.
Piotr Dumania – Cyberbezpieczeństwo sprzętowe warunkiem bezpieczeństwa gospodarczego i militarnego.
W kolejnej Sesji panelowej: „Nowoczesne technologie telekomunikacyjne w inteligentnym transporcie” moderatorem był dr hab. inż. Mirosław Siergejczyk, prof. PW. W tej sesji wygłoszono trzy referaty:
Mirosław Siergiejczyk – Wybrane aspekty wdrażania usług ITS w kontekście bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Doc dr Elżbieta Grzejszczyk, Jacek Jarkowski, Kornel Wydro – Wybrane aplikacje w bezprzewodowych sieciach komunikacji z pojazdami samochodowymi.
Zaprezentowany jest pomysł innowacyjnego systemu zapobiegającego kolizji pojazdów. System opiera się na wykorzystaniu informacji w czasie rzeczywistym o wzajemnych pozycjach pojazdów, trajektorii i ich innych parametrach ruchu, Dane będą zbierane przez radiowe sieci czujników obejmujących pojazdy w najbliższym otoczeniu chronionego pojazdu, a szczególnie te, które weszły na teren potencjalnie kolizyjny. Każdy pojazd wyposażony w system tworzyć więc będzie wokół siebie klaster własnej ochrony. System będzie w szczególności analizował dynamikę ruchów pojazdów jak również dostępne ostrzeżenia o utrudnieniach w ruchu. Wyniki analizy wykorzystywane będą do zapewnienia płynności ruchu i generacji ostrzeżeń dla kierowcy, Zakłada się również uruchamianie dozwolonych i bezpiecznych procedur i algorytmów określonych w funkcjonalności sieciowej z udziałem rozproszonych mechanizmów koordynacji zachowań kierowców, prowadzących nawet do pewnego poziomu automatyzacji i autonomicznego sterowania pojazdów, co jest przedmiotem szczególnej analizy. Ponadto analizowana jest możliwość współpracy systemu z współczesnymi zaawansowanymi urządzeniami wspomagania kierowcy, instalowanych fabrycznie w samochodach niektórych wytwórców. Wyniki działania systemu udostępniane będą w czasie rzeczywistym wszystkim uczestników ruchu oraz odpowiednim służb nadzoru i zarządzania ruchem.
Jacek Paś, Adam Rosiński, Mirosław Siergiejczyk – Eksploatacja systemów telematycznych na rozległym obszarze transportowym z uwzględnieniem oddziaływań o charakterze zakłóceń elektromagnetycznych.
W referacie przedstawiono podstawowe zagadnienia związane z oddziaływaniem zakłóceń elektromagnetycznych na systemy telematyki transportu. Są one eksploatowane w różnych warunkach otaczającego ich środowiska elektromagnetycznego. Występujące na rozległym obszarze transportowym zaburzenia elektromagnetyczne zamierzone lub niezamierzone (stacjonarne lub ruchome) mogą być przyczyną zakłócenia ich funkcjonowania. Dlatego też bardzo istotne jest przeprowadzenie analizy niezawodnościowo-eksploatacyjnej urządzeń elektronicznych stosowanych w systemach telematyki transportu z uwzględnieniem zakłóceń elektromagnetycznych. Takie podejście zaprezentowano w niniejszym artykule.
Sesja panelowa: Telekomunikacja w medycynie i ochronie zdrowia ludzkiego; moderator: Prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk; wygłoszono dwa referaty.
Andrzej Krawczyk, Oddziaływanie pola elektromagnetycznego na narząd wzroku – zjawisko magnetofosfenów.
W referacie przedstawiono historie badań zjawiska magnetofosfenów, tj. występowania wrażeń świetlnych w oku generowanych przez pole elektromagnetyczną z dominującą składową magnetyczną,
Zjawisko magnetofosfenów (gr. magnet – przyciągać; phos – światło; phainein – pokazywać) zostało odkryte na przełomie XIX I XX wieku przez dwóch uczonych: francuskiego lekarza i fizjologa Jean Jacques d’Arsonvala i brytyjskiego inżyniera Silvanus P. Thompsona.
d’Arsonval wyniki swoich obserwacji opisał następująco: …Gdy ktoś umieszcza głowę w cewce, występują fosfeny i zawroty głowy a w pewnych przypadkach omdlenie... Zmienne pole magnetyczne powoduje zmiany w sposobie kurczenia się mięśni i powoduje u istot żywych, inne efekty, które są łatwe do pokazania i nad którymi obecnie pracuję”. D’Arsonval uważał, że efekt fosfenowy spowodowany jest stymulacją siatkówki lub kory wzrokowej lub obu tych elementów. Wspomniane w jego artykule przeciwdziałanie mięśniowe wskazuje też na stymulacje mięśni głowy lub kory ruchowej lub obu tych części ciała.
Sylvanus P. Thompson, nieświadomy odkrycia dokonanego przez francuskiego lekarza, przeprowadził podobne doświadczenie, zaprezentowane w artykule opublikowanym w 1910 roku. S.P. Thompson, będąc inżynierem, przedstawił wiele więcej szczegółów technicznych swojego doświadczenia. badany przez niego osobnik zauważał: …słabo widoczne migotanie, daltonizm lub widzenie o lekko niebieskawym zabarwieniu, jaśniejsze w polu peryferyjnym. W jednym z artykułów powstałych po doświadczeniu Thompsona sugerowano, że efekty wizualne u badanych osobników wynikały z głośnego szumu emitowanego przez zasilający cewkę transformator, co w następnych doświadczeniach zostało wykluczone. .
W referacie pokazane zostały również wyniki współczesnych badań, jednak w żadnym z nich nie uzyskano odpowiedzi na pytanie o mechanizm zjawiska.
Współcześnie zjawisko magnetofosfenów służy jako podstawa do unormowania pola elektromagnetycznego. Istnieją również próby wytłumaczenia zjawiska pioruna kulistego poprzez zjawisko magnetofosfenów.
Wojciech Lejkowski, Andrzej Dobrowolski, Robert Olszewski, Katarzyna Majka – Czasowo-częstotliwościowa analiza sygnałów fonokardiograficznych.
Celem referatu było przedstawienie wyników analizy czasowo-częstotliwościowej sygnałów fonokardiograficznych. Powodem podjęcia działań dotyczących badania tego typu sygnałów są statystyki Światowej Organizacji Zdrowia, które od lat wskazują, iż pierwszą przyczyną zgonów na świecie są choroby układu sercowo-naczyniowego. Powodem dominacji tego typu schorzeń w statystykach jest rosnący stres psychospołeczny oraz malejąca aktywność fizyczna społeczeństwa. Badanie tonów serca i detekcja schorzeń w oparciu o sygnał fonokardiograficzny na wczesnym etapie badań lekarskich może skutecznie przyczynić się do zmniejszenia wysokich statystyk umieralności.
W artykule zaprezentowano autorskie urządzenie służące do rejestracji sygnałów fonokardiologicznych synchronicznie z sygnałem EKG. Przedstawiono dedykowaną aplikację służącą do akwizycji tych sygnałów oraz zaprezentowano przykładowe dane zarejestrowane opisywanym zestawem pomiarowym [2]. W kolejnej części artykułu przedstawiono zarys algorytmu analizującego sygnał fonokardiologiczny, którego celem ma być przyporządkowywanie rozważanych przypadków do grupy chorych lub zdrowych z wysokim prawdopodobieństwem poprawnej klasyfikacji. Naturalna postać czasowa fonokardiogramu zawiera kompletny zestaw cech diagnostycznych, ale jest nieprzejrzysta – z uwagi na niski poziom tonów akustycznych i cech charakterystycznych determinujących odstępstwa od normy. Ponieważ zmysł słuchu człowieka analizuje postać widmową, a nie czasową sygnału, autorzy zdecydowali się poddać zarejestrowane fonokardiogramy analizie widmowej. Zarejestrowane sygnały zostały najpierw poddane filtracji cyfrowej, następnie wyselekcjonowano z nich tony systoliczne S1 i diastoliczne S2, dla których wyznaczono transformatę Fouriera. W oparciu o otrzymane widmo amplitudowe zdefiniowano, wyznaczono i oceniono cechy widmowe, które mogą wskazywać na obecność odstępstw od normy.
W celu różnicowania przypadków zdrowych i chorych, dla każdej z cech wyznaczono współczynniki istotności Fishera, a dzięki wykorzystaniu przekształcenia LDA i PCA udało się zdefiniować najlepszy klasyfikator. Parametry jakościowe klasyfikatora przedstawiono w pełnej wersji artykułu.
Sesja zamykająca: moderator dr inż. Jacek Jarkowski, wygłoszono trzy referaty:
Przemysław Falkowski Gilski, Chmura obliczeniowa w życiu współczesnego człowieka.
Piotr Lenarczyk, Zbigniew Piotrowski, Architektura węzłowa – superkomputer klasy Beowulf.
Zapotrzebowanie na możliwości obliczeniowe nieustannie wzrasta we wielu dziedzinach wiedzy. Dotyczy to również działów, które wcześniej uznawane były za niewymagające obliczeniowo. Szczególną odpowiedzią jest technologia superkomputerów, których liczba dynamicznie się zwiększa. Możliwość rozwoju poszczególnych dziedzin może zostać w znacznym stopniu ułatwiona dzięki przeoczonemu rozwojowi technologii Obliczeń Ogólnego Przeznaczenia z użyciem typowych graficznych procesorów masowo równoległych. Artykuł zawiera kompletny opis budowy superkomputera w architekturze węzłowej, wraz z opisem części problemów związanych z praktyczną implementacją.
Rafał Trzaska – Optymalizacja centralnego zarządzania usługami na przykładzie sieci WiFi.
W ramach prezentacji autor przedstawił studium przypadku w zakresie centralizowania zarządzania siecią WiFi. Autor przedstawi jak ponosząc koszty na inwestycję uzyskać oszczędności w innych obszarach oraz jakie wartości dodane daje centralne zarządzanie siecią WiFi. Jednocześnie autor przedstawił sposób realizacji projektu tak aby mieć możliwość wdrażania / uruchamiania usług w przyszłości, które na etapie realizacji modernizacji sieci wifi były niedostępne technicznie.
Zamknięcie konferencji – dr inż. Wojciech Kocańda, wiceprezes OEIT, podziękował wszystkim uczestnikom, a szczególnie Autorom referatów za ich wysoki poziom merytoryczny i sposób wygłoszenia. Podzięko-wał Profesorom zaproszonym do Komitetu Programowe-go za naukową akceptację głoszonych treści. Serdecznie podziękował członkom Komitetu Organizacyjnego i Programowego, szczególnie Jackowi Jarkowskiemu (koordynatorowi konferencji), Bożenie Lachowicz i Joli Kapuścińskiej za sprawną i miłą obsługę Konferencji. Szczególne podziękowania przekazał Dyrekcji Instytutu Kolejnictwa za udostępnienie pięknej Sali Konferencyjnej i sąsiednich lokali użytkowych. (cr/bm)